W kreowaniu przestrzeni przyrodniczej i kulturowej obszarów
wiejskich istotną rolę pełnią procesy rewitalizacji i odnowy wsi.
Mam nadzieję, że i wy słyszeliście o tych procesach. Jeżeli nie
to postaram się wam wyjaśnić, na czym to dokładnie polega.
Termin rewitalizacja pochodzi z łaciny;
"re vita" dosłownie oznacza przywrócenie do
życia, ożywienie. Możemy określić ją jako połączenie działań
technicznych (m.in. remonty) z programami ożywienia gospodarczego
oraz działań mających na celu rozwiązanie problemów społecznych,
występujących na danym obszarze. Pozwala ona na powtórne ożywienie
procesów społeczno - gospodarczych na obszarach, w których one
zamarły.
Na terenach wsi problematyka rewitalizacji sprowadza się w
szczególności do terenów centralnych oraz do terenów byłych
państwowych gospodarstw rolnych. Nierzadko są to również
zabytkowe układy ruralistyczne lub zespoły dworsko – parkowe.
Istotne jest zagadnienie zachowania rozłogów wsi i jej otoczenia
krajobrazowego. Wartości,
które odgrywają bardzo istotną rolę w rewitalizacji terenów
wiejskich związane są z historią, kulturą oraz tradycją –
czyli wszystkim tym, co można objąć pojęciem dziedzictwa
kulturowego wsi. Innym aspektem rozważań o rewitalizacji obszarów
wiejskich jest kwestia pomysłu na wieś w obecnych czasach.
Natomiast odnowa
i rozwój wsi to proces obejmujący bardzo szerokie spektrum
działań, wpływających na podwyższenie jakości życia na wsi i
tożsamości jej mieszkańców. Geneza ruchu odnowy wsi sięga krajów
niemieckojęzycznych; samo pojęcie odnowa wsi ma swoje źródło w
niemieckim słowie: Dorferneuerung (Dorf - wieś, Neuerung - odnowa).
Odnowa wsi charakteryzuje się wzrostem szeroko pojętego standardu
życia oraz ekonomicznej niezależności mieszkańców wsi. Odnowa
wsi jest procesem wielopłaszczyznowym, określają ją: warunki
ekonomiczne wsi, warunki materialne mieszkańców, potrzeby
pozamaterialne mieszkańców oraz tożsamość wsi.
Należy szczególnie zaakcentować wartość społeczności obszarów
wiejskich, której zaangażowanie i potrzeby stanowi podstawę odnowy
wsi. W warunkach polskich wskazuje się małą aktywność i
zaangażowanie społeczności lokalnych oraz działanie struktur
władzy lokalnej i administracji poprzez pryzmat własnych interesów.
Szansą na możliwości korzystania z dorobku europejskiego ruchu
odnowy wsi jest aktywna społeczność lokalna, rozporządzająca
swoimi organizacjami społecznymi dla rozwiązywania problemów,
związanych z miejscem zamieszkania i życia. Natomiast władza
lokalna i administracja powinny pełnić funkcję usługową
(działania ukierunkowane na rzecz zaspakajania potrzeb społeczności)
oraz instrumentalną w realizacji celów strategicznych. Odnowa wsi
nie istnieje bez osobistego zaangażowanie ludzi, biorącego się z
przyjęcia odpowiedzialności za przyszłość wsi!
Kraje europejskie, w których rozwinęła się odnowa wsi rozwój
podporządkowały rewitalizacji, czyli nadaniu starym formom i
strukturom nowych funkcji adekwatnych do zmienionych potrzeb
społecznych i gospodarczych. W ramach takiego procesu obiekty
gospodarskie, powstałe dla potrzeb hodowli lub magazynowania płodów
rolnych, mogą otrzymać drugie życie - przekształcają się w
mieszkania, warsztaty produkcyjne, lokale usługowe oraz obiekty
użyteczności publicznej ogółu mieszkańców wsi. Natomiast centra
wsi stają się wiejskimi rynkami – strefami koncentracji usług,
szczególnie publicznych. Bez rewitalizacji nie jest możliwe
zachowanie pełni materialnego i niematerialnego zasobu kulturowego
wsi. Dodatkowo ukształtowana specyfika i jakość przestrzeni
publicznej wzmacniają tożsamość mieszkańców przyczyniając się
do wzmocnienia całej wspólnoty. Rewitalizacja przebiega w ramach
regionalnych programów odnowy wsi. Programy odnowy wsi przeistoczyły
się w ogarniający całą proces rozpoznania wartości i budzenia
potrzeby rewitalizacji.
Znacie jakieś przykłady wsi w Polsce, w których przeprowadzono
udaną odnowę wsi? A może macie pomysł na odnowę Waszej
miejscowości?
Edyta Pieńczykowska